Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
Case 1. Kooirobot in een metaalbedrijf (fysieke ondersteuning)
De taak
De geautomatiseerde taak is het voorbereiden van samples van producten waarop diverse tests moeten worden uitgevoerd (onder andere kerfslagproef). Deze voorbereidende taak bestaat uit de volgende handelingen:
blokjes op maat zagen voor invoer in de kooirobot (KBC = Kerfslag Bewerkings Centrum);
lijst ophalen, dan ziet de medewerker wat eruit moet;
op computer sticker maken;
blokjes schoonblazen en vegen;
stickers opplakken in het midden (anders slecht te lezen);
blokjes in grote aantallen tegelijk in de machine leggen;
af en toe frezen vervangen.
Er wordt gewerkt in een tweeploegendienst, vroeg en laat (6-14u en 14-22u).
Wat is er veranderd?
Aanleiding voor de robotisering was een toename van de productiestromen. Voorheen werd deze taak handmatig uitgevoerd, met ondersteuning van verschillende machines. De automatisering bestaat uit een kooirobot. Heel af en toe gebeurt het werk nog handmatig. Dit werk werd voorheen door elf mensen uitgevoerd; nu zijn er nog zeven mensen werkzaam. Er is afwisseling met andere taken: onder andere het gebruik van een grote schaafmachine voor een trekproef.
Effecten op ervaren belasting
Lang staan (‘Dat voel je aan het eind van de dag wel in je enkels’).
Effecten op productiviteit (fouten en output) en vaardigheden
Het KBC is enerzijds een grote verbetering: er treden minder fouten op en het werkt sneller. Maar de robotisering gaat wel gepaard met het inleveren van vakmanschap (metaalbewerking, zoals schaven, frezen, etc.). Ook heeft de robotisering consequenties voor wat mensen moeten kunnen. Vroeger duurde het lang voor je het leuke werk kon gaan doen, nu is er niet veel deskundigheid nodig; uitzendkrachten zijn al snel in staat alle taken uit te voeren. Een beetje technisch inzicht en achtergrond (liefst metaalachtergrond, CNC-machines) is voldoende.
Beoordeling invloed robotisering op werkeisen
De beoordeling van de werkeisen staat per type werkeisen in de volgende tabellen. Een verschuiving naar rechts betekent hogere werkeisen in de huidige, gerobotiseerde/geautomatiseerde situatie dan in de oude, handmatige taakuitvoering.
1 Verschillende werkdrukfactoren samengevoegd: snel werken, veel werk in te weinig tijd, pieken en hectisch werk.
2 Twee factoren samengevoegd.
3 Verschillende factoren samengevoegd: lastige klanten, collega’s/hinderlijke intimidatie/ongewenste seksuele aandacht.
4 Drie factoren samengevoegd: ploegendiensten, oproepdiensten en voor 7 of na 22 uur werken.
5 Verschillende vormen van autonomie zijn samengevoegd: niet zelf kunnen bepalen hoe, in welke volgorde en in welk tempo wordt gewerkt.
1 Twee factoren zijn samengevoegd: details van meetinstrumenten en van computerscherm moeten aflezen.
Case 2. Pick-to-light-systeem bij een toeleveringsbedrijf voor de automobielindustrie (perceptief-cognitieve ondersteuning)
De taak
De bestudeerde taak is de assemblage van een onderdeeltje van een schokdemper (FSD). In de oude, handmatige situatie lazen de werknemers vanaf een tekening hoe ze het product in elkaar moesten zetten. De onderdeeltjes lagen in aparte vakjes in een grote bak die voor hen op tafel lag. De medewerkers assembleerden het hele product zelf. Met het pick-to-light-systeem doen ze dit nog steeds. De medewerkers vinden het een mooi product om te maken en geven de oude en nieuwe situatie een 7 of 8 als waardering. Hierbij heeft de een voorkeur voor de handmatige uitvoering – leuker om te doen omdat je het product helemaal zelf opbouwt – terwijl het voor de ander niet uitmaakt.
Wat is er veranderd?
Door de sterk groeiende vraag was er noodzaak om het proces te automatiseren. Dat is in twee stappen gebeurd. Eerst naar halfautomatisch door de invoering van een pick-to-light-systeem met instructies op een scherm en vervolgens naar volautomatisch door invoering van een kooirobot. Beide zijn opgesteld in een clean room.
De halfautomatische taak wordt door twee personen uitgevoerd; in de oude situatie waren dat er meer. Bovendien is de taak in twee delen gesplitst, waarbij parallel naast elkaar wordt gewerkt. Het pick-to-light-systeem bestaat uit een monitor die visuele informatie geeft over de uit te voeren handelingen. Dit vervangt de tekening in de oude situatie. De onderdeeltjes liggen in bakjes die voor de medewerker staan opgesteld. Een groen lampje gaat aan bij het te pakken onderdeel. Dit geeft dus de volgorde van handelingen aan. De assemblage gebeurt nog steeds handmatig. Het halffabricaat gaat van medewerker 1 naar medewerker 2. Medewerker 2 voert vervolgens het eindproduct in in een kooirobot die olie toevoegt en het product test. De twee medewerkers voeren vooral deze taak uit en helpen bij uitzondering ook bij andere taken (bijvoorbeeld helpen bijvullen). De één werkt in dagdienst, de ander in dag- en avonddienst (twee ploegendienst), in dat geval werken ze lang achter elkaar alleen dag- of alleen avonddienst. Dit is niet veranderd bij de invoering van pick-to-light. Bij de volautomatische uitvoering zijn alleen de invoer en uitvoer niet geautomatiseerd.
Effecten op ervaren belasting
De werknemers ervaren geen klachten door het werk, maar vermelden wel: ‘Iedereen heeft wel eens last van schouders en nek’.
Effecten op productiviteit (fouten en output) en vaardigheden
Het pick-to-light-systeem zal de kans op fouten verkleinen. De automatisering brengt andere eisen met zich mee wat betreft kennis en vaardigheden, namelijk meer technische vaardigheden voor het oplossen van storingen.
Beoordeling invloed robotisering op werkeisen
De beoordeling van de werkeisen staat per type werkeisen in de volgende tabellen. Een verschuiving naar rechts betekent hogere werkeisen in de huidige, gerobotiseerde/geautomatiseerde situatie dan in de oude, handmatige taakuitvoering. Hoe meer kolommen de pijl beslaat hoe groter het verschil tussen de oude en nieuwe situatie.
Case 3. Automatisering administratieve werkprocessen (perceptief-cognitieve ondersteuning)
De taak
De taak is het checken en vaststellen van jaarrekeningen van organisaties. Voorheen was er een papieren systeem met een spreadsheet (verschillende programma’s). Sinds acht jaar werken de medewerkers met een elektronisch systeem, waardoor het proces sterk is geautomatiseerd. De taak vraagt om het veelvuldig vergelijken van gegevens (bedragen) in de computer, soms vanuit verschillende systemen. Daarnaast moeten er gegevens worden ingevoerd. Incidentele werkzaamheden zijn een print maken of iets met de rekenmachine uitrekenen.
Wat is er veranderd?
Jaaroverzichten haalde je uit een ander systeem en alleen de brieven waren digitaal. Je werkte meer met het toetsenbord, onder andere om het spreadsheet zelf in te vullen. Voorheen was het ongeveer vier uur beeldschermwerk per dag; nu is dat zes uur. Voorheen werkte je met één scherm (tweede scherm is erbij gekomen sinds de documenten gescand zijn). Kijken op het scherm is niet veranderd; de schermen zijn nu wel groter. Er heerst tevredenheid over het nieuwe systeem: een 7,5 als waardering.
De werktijden zijn gangbare kantoortijden (niet veranderd). Er zijn geen vaste starttijden, maar iedereen heeft wel z’n eigen schema. Pauzes zijn zelf te bepalen. Het werk wordt nu met dertien à veertien personen gedurende een deel van het jaar uitgevoerd; in andere periodes zijn er andere werkzaamheden. Vroeger werden veel meer mensen voor dit werk ingezet. Ook moet binnenkomende post worden afgehandeld.
Effecten op ervaren belasting
Beeldschermbril voor het werk gekregen, sommigen hebben aparte stoelen. Leuk is het uitzoekwerk, dingen verrekenen. Lastig is als er verschillende crediteurennummers zijn, dan moet je zoeken wat ze hebben gekregen.
Effecten op productiviteit (fouten en output) en vaardigheden
Efficiency, bezuinigingen, met de tijd mee gaan, 1.673 per jaar, met acht mensen. Voorheen boekhoudkundige achtergrond vereist, nu hbo-denkniveau.
Beoordeling invloed robotisering op werkeisen
De beoordeling van de werkeisen staat per type werkeisen in onderstaande tabellen. Een verschuiving naar rechts betekent hogere werkeisen in de huidige, gerobotiseerde/geautomatiseerde situatie dan in de oude, handmatige taakuitvoering.
1 Verschillende werkdruk factoren samengevoegd: snel moeten werken, veel werk in te weinig tijd, pieken en hectisch werk.
2 Twee factoren samengevoegd.
3 Verschillende factoren samengevoegd: lastige klanten, collega’s/hinderlijke intimidatie/ongewenste seksuele aandacht.
4 Drie factoren samengevoegd: ploegendiensten, oproepdiensten en voor 7 of na 22 uur werken.
5 Verschillende vormen van autonomie zijn samengevoegd: niet zelf kunnen bepalen hoe, in welke volgorde en in welk tempo wordt gewerkt.
Op het gebied van fysische omgeving zijn er geen werkeisen!
1 Twee factoren zijn samengevoegd: details van meetinstrumenten en van computerscherm moeten aflezen.
