Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
Arbeidsdeskundigen en andere professionals in de gezondheidszorg, arbozorg en re-integratiesector hebben in toenemende mate te maken met klanten die een andere culturele en etnische achtergrond hebben. Van alle uitkeringsgerechtigden in Nederland heeft 30 procent een andere culturele en etnische achtergrond. Verschillen in sociaal-culturele aspecten – zoals andere opvattingen over ziekte, gezondheid en werkhervatting, andere verwachtingen van de rol en dienstverlening van de professional en communicatieproblemen als gevolg van een beperktere beheersing van de Nederlandse taal – kunnen dan meespelen. Dit vraagt om een aangepaste werkwijze op een aantal aspecten van de dagelijkse arbeidsdeskundige praktijk.
Het AKC signaleert dat binnen het arbeidsdeskundig werkveld nog maar weinig cultureel competente methodieken, instrumenten en werkwijzen voorhanden zijn. Zowel in de literatuur als door experts wordt gewezen op het feit dat culturele competenties bij professionals een randvoorwaarde zijn voor cultureel competente beroepsuitoefening en dienstverlening. Daarnaast speelt de context van de organisatie van de arbeidsdeskundige mee. Ook vanuit de organisatie moet immers sprake zijn van culturele competenties.
De focus in dit onderzoek ligt op de competenties die professionals nodig hebben voor het omgaan met culturele diversiteit. Met dit AKC-onderzoekscahier krijgen arbeidsdeskundigen meer inzicht in welke competenties van belang zijn voor het omgaan met culturele diversiteit en hoe zich dit verhoudt tot de competenties van de beroepsgroep en het eigen Persoonlijk Competentie Dossier.
Dit onderzoek stelt vast dat arbeidsdeskundigen op onderdelen – deels onbewust – al cultureel competent handelen. Arbeidsdeskundigen hebben ruime ervaring met dienstverlening aan migranten. Ze maken hierbij echter beperkt gebruik van speciaal voor migranten ontworpen methoden of instrumenten.
De kerncompetenties van de arbeidsdeskundige probleemanalyse – te weten: samenwerken, besluitvaardigheid, organiseren van het eigen werk, mondelinge en schriftelijke communicatie, ondernemerschap en de algemene competenties klantgericht handelen, ethisch en integer handelen en competenties ontwikkelen – sluiten aan op de interculturele basiscompetenties. Wat arbeidsdeskundigen volgens deze competenties moeten kunnen, vertoont dan ook overeenkomsten met de kennis, houding en vaardigheden ten aanzien van de vier basiscompetenties voor het omgaan met culturele diversiteit:
het in kaart brengen van het referentiekader van de cliënt;
het omgaan met barrières in interculturele communicatie;
het opbouwen van een interculturele vertrouwensrelatie;
intercultureel samenwerken.
Deze basiscompetenties zijn aanwezig bij arbeidsdeskundigen. De competenties kunnen echter worden aangevuld met specifieke beheersingsniveaus. Dit onderzoekscahier geeft praktische handreikingen voor de uitbreiding en aanscherping van de kerncompetenties en de algemene competentie ‘klantgericht handelen’ van arbeidsdeskundigen. Ook geeft dit cahier handreikingen voor situaties waarin arbeidsdeskundigen te maken hebben met migranten. Dit betekent dat arbeidsdeskundigen dit onderzoekscahier kunnen gebruiken voor het onderhouden van hun eigen Persoonlijk Competentie Dossier. Daarnaast zijn in dit cahier een aantal specifieke methoden en werkwijzen – gericht op culturele diversiteit – belicht, die arbeidsdeskundigen kunnen gebruiken in hun eigen praktijk.
Het AKC-bestuur beveelt dit rapport aan als lesmateriaal in de basisopleiding tot arbeidsdeskundige en als gesprekstof in OT-groepen. Ook kan het dienen als basisinput over culturele diversiteit in na- en bijscholingen.
Onze dank gaat uit naar alle actieve arbeidsdeskundigen en de onderzoekers die in dit rapport samen op een heldere manier kennis over culturele diversiteit en de arbeidsdeskundige praktijk bijeen hebben gebracht.
Mr. M. Klompé, voorzitter bestuur AKC
Nijkerk, november 2012