Cahier 18 – Hoe vinden werkzoekenden met een arbeidsbeperking en werkgever elkaar?
2.2 Zoeken naar kansen

2.2.1 Inleiding

In de processtap ‘zoeken naar kansen’ van het conceptueel model wordt de zoekrichting bepaald: welke sectoren en daarbinnen soorten bedrijven bieden, gezien het soort werk, mogelijkheden voor een bepaalde groep werkzoekenden met een arbeidsbeperking? Andersom: welke groepen werkzoekenden met arbeidsbeperking passen bij de vraag van een werkgever en zijn beschikbaar in de regio?

We gaan achtereenvolgens in op instrumenten en innovaties die (meer) zicht geven op deze arbeidsmarktinformatie en de praktijk bij werkgeversservicepunten.

2.2.2 Instrumenten gericht op processtap ‘zoeken naar kansen’

≥ UWV Monitor Arbeidsparticipatie

De UWV Monitor Arbeidsparticipatie. Aan het werk zijn, komen en blijven van mensen met een arbeidsbeperking is een landelijke publicatie van UWV die jaarlijks verschijnt. De monitor beschrijft de ontwikkelingen in de arbeidsparticipatie van mensen met arbeidsbeperkingen. Het gaat om mensen die bij UWV een uitkering aanvragen en/of een uitkering ontvangen in het kader van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) of de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong).

≥ Kerngegevens Wajong

‘Kerngegevens Wajong’ is een publicatie van UWV uit 2014 met informatie over Wajongers. Hierin staat informatie over de ontwikkeling van instroom, uitstroom en volume van Wajongers, over kenmerken van Wajongers (geslacht, leeftijd, diagnosegroep), over de ondersteuning die werkende Wajongers krijgen, over de inkomsten uit werk van Wajongers als percentage van het wettelijk minimumloon en over het aandeel werkende Wajongers per diagnosegroep. Meer informatie: http://www.uwv.nl/zakelijk/Images/kerngegevens-wajong.pdf

≥ Regionale marktbewerkingsplannen

Elk regionaal Werkbedrijf heeft een marktbewerkingsplan opgesteld. Deze plannen bieden op regionaal niveau algemeen zicht op kansrijke sectoren in termen van het aantal banen, het aantal vacatures en de verwachting daarvan in de nabije toekomst. Meestal komt in deze plannen niet expliciet aan bod in welke sectoren, branches en soorten bedrijven kansen zijn voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking. Toch kan dit een relevante bron zijn, omdat het informatie geeft over laaggeschoold werk en mensen met een arbeidsbeperking vaak laagopgeleid zijn. Informatie van UWV vormt de basis van deze marktbewerkingsplannen. De frequentie van uitgifte van deze marktbewerkingsplannen verschilt per regio.

≥ Basissets Regionale Arbeidsmarktinformatie UWV

Deze publicatie komt maandelijks uit voor elke arbeidsmarktregio en bevat onder meer informatie over de vacatures in de regio.

≥ Regio in Beeld

Deze publicatie verschijnt jaarlijks en schetst de huidige en toekomstige arbeidsmarktontwikkelingen per regio. Zij gaat in op banen en vacatures, onbenut arbeidsaanbod, kansen voor werkzoekenden en uitdagingen voor de (regionale) arbeidsmarkt.

≥ Arbeidsmarktprognose

De Arbeidsmarktprognose van UWV verschijnt jaarlijks en schetst de verwachte landelijke, regionale en sectorale arbeidsmarktontwikkelingen op de korte termijn (twee jaar). Zij gaat in op banen en vacatures, beroepsbevolking en WW-uitkeringen. Deze publicatie bevat geen informatie over vraag en aanbod van Wajongers. Meer informatie: http://www.uwv.nl/overuwv/Images/UWV_Arbeidsmarktprognose%202015-2016.pdf

≥ Sectorbeschrijvingen UWV

UWV maakt samen met werkgevers- en werknemersorganisaties en met arbeidsmarktdeskundigen beschrijvingen van meer dan twintig sectoren. Deze sectorbeschrijvingen geven een beeld van de overschotten en tekorten en van kansen voor werkzoekenden. Ook geven de sectorbeschrijvingen inzicht in trends op de arbeidsmarkt, in de samenstelling en (toekomstige) ontwikkeling van de werkgelegenheid en van het aantal vacatures. De sectorbeschrijvingen bieden daarnaast een beeld van de samenstelling en ontwikkeling van het arbeidsaanbod. De sectorbeschrijvingen worden elke twee à drie jaar geactualiseerd.

2.2.3 Innovaties gericht op processtap ‘zoeken naar kansen’

We zijn de onderstaande nieuwe ontwikkelingen en innovaties tegengekomen ten behoeve van de processtap ‘zoeken naar kansen’.

≥ Uitstroommonitor Zeeuwse Stichting Maatwerk

De Zeeuwse Stichting Maatwerk (ZSM) is een samenwerking van alle vso- en pro-scholen in de arbeidsmarktregio Zeeland. De ZSM heeft een uitstroommonitor ontwikkeld. Hierin staat voor alle vso- en pro-scholen in Zeeland waarnaar leerlingen uitstromen. Uitstroom naar werk is uitgesplitst naar mbo-niveau en 21 sectoren. De ZSM gebruikt de uitstroommonitor als een overzicht van kansrijke sectoren voor leerlingen uit het vso- en pro-onderwijs. Meer informatie: http://zeeuwsestichtingmaatwerk.nl/uitstroom-monitor/

≥ Regionale Trendrapportage Banenafspraak

De meest recente Regionale Trendrapportage Banenafspraak verscheen in maart 2016 en geeft zicht op de ontwikkeling van de omvang van de doelgroep banenafspraak en op de voortgang in de 35 arbeidsmarktregio’s van de realisatie van de extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking volgens de banenafspraak. Deze rapportage geeft de stand van zaken weer tot en met het derde kwartaal van 2015. Vanaf 2016 komt over elk kwartaal een trendrapportage uit, ongeveer vier maanden na afloop van het kwartaal. De trendrapportage is nog in ontwikkeling en gaat in de toekomst meer informatie bevatten over de doelgroep banenafspraak.

≥ Regionale Factsheets Wajong

UWV publiceert vier keer per jaar de Factsheets Wajong. Factsheets Wajong brengen per regio in beeld voor welke beroepssectoren bij UWV Werkbedrijf geregistreerde Wajongers staan ingeschreven en in welke sectoren en functies Wajongers aan de slag zijn gegaan. De factsheets zijn gericht op het transparant maken van kansen en (arbeids)mogelijkheden van Wajongers op de regionale arbeidsmarkt. Aanleiding is de toenemende behoefte aan (arbeidsmarkt)informatie over deze doelgroep sinds de komst van de Participatiewet en de Wet Banenafspraak. Tot dusver zijn de factsheets niet openbaar.

Het aanbod van Wajongers is in deze factsheets vooralsnog gebaseerd op wensberoepen, nog niet op competenties voor die beroepen. De plaatsingen betreffen alleen plaatsingen op vacatures die geregistreerd zijn in WBS, het vacaturesysteem van UWV.

≥ Klantverkenner Banenafspraak

UWV ontwikkelt momenteel de ‘Klantverkenner Banenafspraak’ waarmee werkgevers toegang krijgen tot het deel van de doelgroep banenafspraak dat in Sonar geregistreerd is. Deze innovatie komt aan bod bij de processtap ‘selecteren’ in paragraaf 3.3.3. Eén onderdeel van dit instrument hoort echter tot de processtap ‘zoeken naar kansen’. De Klantverkenner Banenafspraak verschaft namelijk ook statistische informatie over de doelgroep banenafspraak, met de variabelen leeftijd, opleidingsniveau, beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt, afstand tot de arbeidsmarkt en sector. Dit wordt weergegeven met cirkeldiagrammen. Deze informatie wordt op landelijk niveau gegeven en voor de selectie die de werkgever heeft aangegeven.

≥ SIMA

Enkele jaren geleden heeft UWV een selectie-instrument voor mogelijkheden op de arbeidsmarkt (SIMA) ontwikkeld. SIMA is opgesteld ten behoeve van het convenant met de uitzendbranche in het kader van de Ziektewet. De tool beoogde het perspectief te verbreden van zieke uitzendkrachten op de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. De zieke uitzendkracht bepaalt samen met de arbeidsdeskundige bij welke werkzaamheden dan wel taken zijn arbeidsmogelijkheden (weging belasting-belastbaarheid) en zijn affiniteiten liggen. Deze taken worden samen met het opleidingsniveau van de werkzoekende ingevoerd in de tool. De tool zoekt vervolgens in een bestand met alle beroepsrichtingen en met de mogelijke functiegroepen die uit deze beroepsrichtingen voortkomen. Dit resulteert in een overzicht van functiegroepen met arbeidsmogelijkheden voor de zieke uitzendkracht. Dit levert functierichtingen op die de zieke uitzendkracht op ideeën brengt waar zijn mogelijkheden liggen. Hierdoor krijgt hij meer perspectief op zijn mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Vervolgens moet vastgesteld worden in welke mate aansluitende beroepen voorkomen in de arbeidsmarktregio, of er voldoende vacatures zijn en bij welke bedrijven deze vacatures bestaan.

≥ Doorontwikkeling Werkverkenner¹

UWV heeft de Werkverkenner ontwikkeld. Het doel van de Werkverkenner is selectie en snelle diagnose van WW’ers. Het instrument voorspelt de kans op werk op basis van elf ‘harde’ en ‘zachte’ factoren en geeft inzicht in de factoren die de werkzoekende belemmeren bij het vinden van werk. De Werkverkenner bestaat uit twintig vragen die de werkzoekende invult tijdens de aanvraagprocedure voor een WW-uitkering. UWV biedt de Werkverkenner aan in de persoonlijke digitale omgeving van de werkzoekende: de Werkmap. Per januari 2014 is de Werkverkenner op elf UWV-vestigingen ingevoerd.

Om de Werkverkenner up-to-date en betrouwbaar te houden, is UWV gestart met de doorontwikkeling van de Werkverkenner. Het onderzoekstraject moet leiden tot een Werkverkenner die representatief is voor de recente landelijke WW-instroompopulatie. Ook onderzoekt UWV of voor bepaalde klantprofielen binnen de WW gerichte Werkverkenners nodig zijn, zoals voor ouderen en WW’ers met een arbeidshandicap. Het resultaat van de doorontwikkeling is de Werkverkenner versie 2, die naar verwachting in 2017 gereed is.

De Werkverkenner is alleen inzetbaar voor WW’ers die recent werkloos zijn. De Werkverkenner is niet geschikt voor andere werkzoekenden, zoals arbeidsbeperkten zonder WW-uitkering en bijstandsgerechtigden.

Meer informatie over de Werkverkenner:

http://www.uwv.nl/overuwv/Images/special%20December%20DIG2015.pdf

2.2.4 Praktijk werkgeversservicepunten bij ‘zoeken naar kansen’

De werkgeversservicepunten die wij hebben gesproken, gebruiken voor de processtap ‘Zoeken naar kansen’ vooral de regionale arbeidsmarktinformatie over de vraagzijde van de arbeidsmarkt van UWV. Zoals gezegd, biedt dit geen inzicht in de specifieke kansen voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking. De werkgeversservicepunten vinden deze arbeidsmarktinformatie over de vraagzijde minder relevant. Ze hebben vooral behoefte aan informatie over de bereidheid en motivatie van werkgevers om werknemers met een arbeidsbeperking werk te bieden.

De grotere werkgeversservicepunten maken gebruik van sectorteams of brancheteams die zijn gericht op bedrijven in één of meer sectoren of branches. Binnen die sector- of brancheteams zijn dan specialisten werkzaam die zich richten op de realisatie van de banenafspraak. Eén van de werkgeversservicepunten wijst de werkzoekenden toe aan de sectorteams op basis van voorkeuren van de werkzoekenden.

Over het algemeen zoeken werkgeversservicepunten voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking naar laaggeschoold werk, verder niet toegespitst qua soort werk. Er wordt ook geen relatie gelegd tussen bepaalde groepen werkzoekenden met arbeidsbeperking en bepaald soort werk.

2.2.5 Conclusie over processtap ‘zoeken naar kansen’

Er is ten behoeve van de processtap ‘zoeken naar kansen’ nauwelijks arbeidsmarktinformatie beschikbaar over het aanbod van werkzoekenden met een arbeidsbeperking. Zo is er op regionaal niveau geen informatie over het aantal voor de arbeidsmarkt beschikbare mensen met een arbeidsbeperking. Wel over het totaal aantal Wajongers, maar dit is inclusief Wajongers die al werken en Wajongers die geen arbeidsmogelijkheden hebben of zich niet beschikbaar stellen voor de arbeidsmarkt. Er is vooralsnog ook geen openbare informatie over het actuele aanbod van mensen in het doelgroepregister die op zoek zijn naar werk. UWV werkt momenteel aan de Klantverkenner Banenafspraak die meer zicht gaat geven op de doelgroep banenafspraak. Daarnaast is de Regionale Trendrapportage Banenafspraak nog in ontwikkeling en zal in de toekomst meer informatie bevatten over de doelgroep banenafspraak.

Wel is er vrij veel regionale arbeidsmarktinformatie over de vraagzijde van de arbeidsmarkt: regionale ontwikkelingen in de werkgelegenheid, baanopeningen, vacatures per sector, beroepsgroep en uitsplitsingen naar beroepsniveau. Dit geeft een goed beeld van kansen voor werkzoekenden in de regio.

Daarnaast zijn er sectorbeschrijvingen beschikbaar die op landelijk niveau uitgebreid de (ontwikkelingen in de) sectoren in kaart brengen.

De arbeidsmarktinformatie over de vraagzijde van de arbeidsmarkt is echter niet gerelateerd aan de ervaringen met en de mogelijkheden van mensen met een arbeidsbeperking. Er is ook geen informatie over het soort activiteiten of taken dat werknemers in sectoren en/of typen bedrijven uitvoeren. Hierdoor is de regionale arbeidsmarktinformatie vooralsnog van beperkte waarde voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking.

De Uitstroommonitor Zeeuwse Stichting Maatwerk en de Regionale Factsheets Wajong van UWV zijn innovaties die wel een relatie leggen tussen vraag naar en aanbod van werkzoekenden met een arbeidsbeperking: beide instrumenten geven op regionaal niveau zicht op kansrijke sectoren/branches en kansrijke functies voor werkzoekenden met een arbeidsbeperking.

In de praktijk maken de werkgeversservicepunten vooral gebruik van algemene arbeidsmarktinformatie over de vraagzijde van de regionale arbeidsmarkt. Werkgeversservicepunten gebruiken daarnaast de Factsheets Wajong voor de processtap ‘zoeken naar kansen’.² Verder wordt nauwelijks gebruikgemaakt van specifieke informatie over vraag en aanbod van werkzoekenden met een arbeidsbeperking.