Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
Binnen het preventiedomein zijn er op de verschillende preventieniveaus vele instrumenten inzetbaar. Voor dit onderzoek hebben we, naast de Werkscan, 36 instrumenten in kaart gebracht (zie tabel 3.1). Hierbij hebben we speciale aandacht voor instrumenten die (ook) op de hogere preventieniveaus worden gebruikt. We hebben veel instrumenten bekeken, maar stellen vast dat er nog veel andere zijn. Wel heeft de inventarisatie ons een goed algemeen beeld verschaft van de verscheidenheid aan instrumenten op de markt. De instrumenten worden ingedeeld in categorieën; de indeling is mede gebaseerd op de toolbox ‘Duurzame Inzetbaarheid’1 van het ministerie van SZW.
Tabel 3.1 Overzicht geïnventariseerde instrumenten
Instrumenten | Preventieniveau | Categorie |
18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid | 1, 2A | Gezondheid, Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
5xBeter | 1, 2A | Veiligheid, Gezondheid |
Age and Load Expert Tool (ALERT) | 1, 2B | Gezondheid, Veiligheid, Werkinhoud |
Agressiewijzer: instructieboek voor procesleider | 1, 2A | Veiligheid |
Agressiewijzer: Werkboek | 1, 2A | Veiligheid |
Alerta | 1 | Veiligheid |
Bedrijfsscan | 1 | Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
De COACH-Methode | 1, 2A, 2B | Gezondheid |
De KoersKaart | 1 | Werkinhoud |
Duurzame Inzetbaarheid Index (DIX) | 1, 2A | Gezondheid, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud, Privésituatie |
Feedback instrument ‘Job crafting’ | 1, 2A | Werkinhoud |
Gespreksleidraad Werkstress | 1, 2A | Werkinhoud, Privé-werkbalans, Gezondheid |
Handreiking duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers | 1, 2A | Gezondheid, Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
Vervolg tabel 3.1
Instrumenten | Preventieniveau | Categorie |
Het inzetbaarheidsgesprek | 1, 2A | Gezondheid, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud, Privésituatie |
Ik ben de Sjaak niet. Gedragsinterventie arbeidsveiligheid in de bouw | 1 | Veiligheid |
Kaartenboek Duurzame Inzetbaarheid | 1 | Gezondheid, Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
Kansen Calculator | 1 | Werkinhoud, mobiliteit |
Leercultuurscan | 1, 2A | Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling |
MKB-SCAN | 1 | Gezondheid, Scholing & Ontwikkeling, Privésituatie |
Mobiliteitstips voor werknemers (+ Format persoonlijk ontwikkelingsplan) | 1 | Scholing & Ontwikkeling, Mobiliteit, Werkinhoud |
Model voor loopbaanlange fitheid | 1, 2A, 2B | Gezondheid, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud, Privésituatie |
Mooi Werk Tool | 1, 2B | Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
PAGO en PMO | 1, 2A | Gezondheid |
Persoonlijke gezondheidspeiling | 1, 2A | Gezondheid |
Preventie van langdurig ziekteverzuim en depressie bij werknemers met een hoog risico | 2B | Gezondheid |
PreventieCoach Arbo | 1, 2A | Gezondheid, Veiligheid, Werkinhoud |
Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) | 1, 2A | Veiligheid, Gezondheid |
Sante Q vragenlijst (EVALUA Sante® vragenlijst) | 1, 2A, 2B | Gezondheid |
Scan duurzame inzetbaarheid uit A+O Routeplanner | 1, 2A | Gezondheid, Mobiliteit, Scholing & Ontwikkeling, Werkinhoud |
Stress Challenge | 1, 2A | Werkinhoud, Privé-werkbalans, Gezondheid |
Wegwijzer Fysieke Belasting | 1, 2A, 2B | Gezondheid, Veiligheid |
Wegwijzer Pesten | 1, 2A, 2B | Gezondheid |
Werkdruk Wegwijzer | 1, 2A | Gezondheid, Werkinhoud |
Werkdrukkompas | 1, 2A | Gezondheid, Werkinhoud |
Wijzer met Welder | 2B | Gezondheid |
Workability Index (WAI) | 1, 2A | Gezondheid |
Wij stellen vast dat er relatief veel instrumenten beschikbaar zijn. Qua vorm zien we verder dat ze heel divers zijn. We zijn onder andere websites tegengekomen, mobile apps, vragenlijsten, handreikingen en checklists. Ook valt op dat veel instrumenten relatief eenvoudig zijn. Ze zijn er om te informeren en de bewustwording te vergroten om zo te proberen iets aan preventie te doen en de duurzame inzetbaarheid te vergroten. Het gaat dan bijvoorbeeld om heel eenvoudige checklistjes op papier of lijstjes met tips. We zien ook dat veel instrumenten rechtstreeks zijn gericht op de werkgever of leidinggevende, HR-professionals binnen het bedrijf of op de werknemer zelf.
Ook stellen we vast dat de betrokkenheid van externe professionals relatief beperkt is en dat er ook weinig randvoorwaarden zijn voor het gebruik. Dat hangt uiteraard ook samen met de relatieve eenvoud van veel instrumenten. Externe professionals zijn bijvoorbeeld wel soms betrokken bij de training om met het instrument te werken, maar daarna gaan de werkgever, HR-professionals en de werknemers er vaak helemaal zelf mee aan de slag.
De Werkscan van het AKC is (mede) ontwikkeld met het idee op alle preventieniveaus ingezet te kunnen worden. Daardoor kunnen arbeidsdeskundigen ook op het primaire en de bovenste helft van het secundaire preventieniveau actief zijn en niet alleen wanneer er al een probleem of risico gesignaleerd is. Bijlage 1 bevat een nadere analyse van de Werkscan. Hierin wordt dit instrument vergeleken met de andere geïnventariseerde instrumenten.
De toolbox bestaat sinds 1 januari 2016 niet meer als zelfstandige bron en is deels opge-nomen in het materiaal dat beschikbaar is via de website www.duurzameinzetbaarheid.nl van het ministerie van SZW. De toolbox bevatte instrumenten op het gebied van (mentale en fysieke) gezondheid, mobiliteit en scholing en ontwikkeling. We hebben deze indeling over-genomen en na bestudering van de instrumenten nog de categorieën werkinhoud, privé-werkbalans en privésituatie toegevoegd.