Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC)
De ontwikkelde tool is getest onder gebruikers, dat wil zeggen bij zowel arbeidsdeskundigen als hun cliënten (werknemers).
Arbeidsdeskundigen
Tien arbeidsdeskundigen (5 man, 5 vrouw; gemiddeld 12 jaar werkzaam als arbeidsdeskundige) hebben de tool getest bij een of meer werknemers. De benodigde tijd voor het doorlopen van de eerste 4 stappen van de tool varieerde sterk en was gemiddeld 1,5 uur. Over het algemeen waardeerden de arbeidsdeskundigen de tool gemiddeld met het cijfer 7,8 (SD 0,58). Alle arbeidsdeskundigen zouden de tool vaker willen gebruiken.
Alle deelnemende arbeidsdeskundigen geven aan dat het doel van de tool, het in kaart brengen van de psychosociale arbeidsbelasting, wordt bereikt. Ze gaven aan de vooraf ingevulde vragenlijst met de scores in spinnenwebben een goede voorbereiding te vinden voor het gesprek met de werknemer. En ze vonden dat de scores en spinnenwebben van de tool het gesprek over de ervaren arbeidsbelasting verbeterde. De helft van de arbeidsdeskundigen heeft bij het beoordelen van de psychosociale arbeidsbelasting, naast de inzichten die de tool biedt, ook gebruikgemaakt van aanvullende informatiebronnen (stap 4). Zo werd een functieomschrijving uitgevraagd bij de manager en leidinggevende, de functie werd bekeken in de cao, er werd gebruikgemaakt van input van de werkgever en de bedrijfsarts, en er werden modellen uit het werkveld (A&O) bekeken om aangrijpingspunten te identificeren.
Wat vonden de arbeidsdeskundigen het meest waardevol aan de tool?
Als verbeterpunten noemden de arbeidsdeskundigen dat er weinig tot geen instructie over de spinnenwebben was. Ook vonden ze de analyse van de spinnenwebben soms lastig, omdat een hoge score soms goed is en soms slecht, wat alertheid vraagt. Er mag volgens de arbeidsdeskundigen iets meer toelichting komen op de domeinen, zodat duidelijker is wat het verschil is. Verder gaven de arbeidsdeskundigen aan behoefte te hebben aan ruimte voor aantekeningen bij de scores. Daarnaast is de term ‘grenzeloos werk’ onduidelijk; deze term zou mogen worden toegelicht. De arbeidsdeskundigen gaven tot slot aan dat de vragenlijst een bepaald taalniveau heeft. Voor mensen die in de war zijn of een lager taalniveau hebben, is de tool mogelijk te lastig. In dat geval zouden de vragen onder begeleiding van de arbeidsdeskundige of iemand anders kunnen worden ingevuld.
Bij 8 van de 10 arbeidsdeskundigen heeft het gebruik van de tool geleid tot gerichte acties of adviezen, zoals:
actie ondernomen op de werkvloer;
de werknemer gaat een gesprek aan met de leidinggevende;
er komt een gesprek over cognitieve eisen op het werk;
meer complimenten geven op de werkvloer;
overplaatsing naar een andere werkplek.
Naar aanleiding van de vraag over de inzet van de tool voor het in kaart brengen van psychosociale arbeidsbelasting hebben de arbeidsdeskundigen in de gebruikerstest de volgende redenen aangedragen:
Werknemer heeft het privé nogal lastig. Is onrustig, zit ik nog op m’n plek?
In de arborol, wat valt er te verbeteren?
Twee werknemers klaagden over uitputtingsverschijnselen op het werk. Ik wilde ze graag zelf inzicht geven.
Er speelde mentale overbelasting; uitgeput, uitvalsverschijnselen. Zelf al bewust op zoek naar verandering.
Werknemer gaf een signaal; zit ik wel op de juiste plek hier? Waar zit dan de pijn?
Er speelde een aantal zaken; werknemer voelde zich niet erkend door leiding-gevende; de werkomgeving gaf problemen.
Kijken naar de mogelijkheden voor re-integratie in eigen werk.
Iemand dreigt uit te gaan vallen, in hoeverre speelt de psychosociale arbeids-belasting een rol?
Werknemers
De tool is bij 19 werknemers getest, waarvan er 15 hebben meegedaan aan de evaluatie.
De werknemers waardeerden de tool gemiddeld met het cijfer 8,0 (SD 0,57). Het invullen van de vragenlijst duurde gemiddeld 29 minuten (SD: 8,69; range 15-45 minuten). De werknemers vonden dit niet te lang. Van de 15 deelnemers zouden er 14 de tool aanbevelen bij collega’s. Eén werknemer vond dat het in kaart brengen van de psychosociale arbeidsbelasting net zo goed lukt in een gesprek als met deze tool.
Redenen om de tool aan te bevelen bij collega’s zijn:
Alle werknemers gaven aan dat de ingevulde vragenlijst met bijbehorende spinnenwebben een goed beeld gaf van hun psychosociale arbeidsbelasting. Zij vonden de vooraf ingevulde vragenlijst met de scores in spinnenwebben een goede voorbereiding voor het gesprek met de arbeidsdeskundige. Alle deelnemende werknemers gaven aan dat het doel van deze tool, het in kaart brengen van de psychosociale arbeidsbelasting, wordt bereikt. Het gesprek dat wordt gevoerd over de scores op de vragenlijst, weergegeven in de spinnenwebben, vond men het meest waardevol.
Enkele reacties over het gesprek dat de werknemers voerden met de arbeidsdeskundige:
De werknemers hadden ook enkele tips voor verbetering van de tool: ‘Als je [in de vragenlijst] bij vragen over agressie etc. niks invult, is het handig als dit ook wordt aangegeven [in de spinnenwebben]’. Eén werknemer gaf aan het onderwerp ‘competentie’ te missen in de tool. Verder mist de optie ‘niet van toepassing’ bij sommige vragen, zo gaven de deelnemers aan. Tot slot was er een opmerking over het hoge taalniveau van de vragen: ‘Misschien [is] makkelijker taalgebruik [nodig] voor anderen’.
Onderlinge Toetsingsgroepen (OT-groepen) van arbeidsdeskundigen
Elf arbeidsdeskundigen (4 mannen, 7 vrouwen; gemiddeld 17 jaar werkzaam als arbeidsdeskundige) hebben de vragenlijst zelf ingevuld en de bruikbaarheid van de gehele tool besproken in twee OT-groepen. Zij waren heel enthousiast over de inhoud en de mogelijkheden van de tool. De arbeidsdeskundigen in de OT-groepen hebben geen ervaringen opgedaan met het gebruik van de tool bij werknemers, bijvoorbeeld omdat ze de doelgroep waarbij het van belang is om de psychosociale arbeidsbelasting in kaart te brengen niet zien. Ook deze groep arbeidsdeskundigen beoordeelde de tool gemiddeld met het cijfer 7,8 (SD 0,34) en zou de tool willen gebruiken in de praktijk. De reacties op de (meer)waarde van de tool kwamen grotendeels overeen met die van de arbeidsdeskundigen die hebben meegedaan aan de gebruikerstest met werknemers.
Conclusie gebruikerstest
Zowel arbeidsdeskundigen als werknemers beoordelen de tool positief. Een vragenlijst over het psychosociale werkklimaat waarvan de scores worden uitgedrukt in overzichtelijke spinnenwebben blijkt een goede voorbereiding voor het gesprek tussen werknemer en arbeidsdeskundige. In het algemeen vindt men het een pluspunt dat de tool geen oordeel velt over de psychosociale arbeidsbelasting, maar dat dit oordeel tot stand komt in het gesprek waarin duiding wordt gegeven aan de scores. Het meest bruikbaar lijkt de tool voor gebruik bij arbovraagstukken, preventie, dreigend verzuim, advisering van organisaties over verbeterpunten in het psychosociale werkklimaat en re-integratie in spoor 1.