Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA)
UTRECHT 31 maart 2020 – Om de corona-uitbraak het hoofd te bieden werken zoveel mogelijk mensen thuis. Dat is voor veruit de meeste werkenden in Nederland enorm wennen. Naast alle gezondheidsklachten door het coronavirus, brengt het virus ook nieuwe arbeidsrisico’s met zich mee. Zo zijn er ergonomische uitdagingen, met vooral veel nek- en schouderklachten, maar ook psychisch is er een zorgelijk effect te zien. En dat terwijl het psychisch verzuim al jaren stijgt. “We merken dat werknemers last krijgen van ‘blurring’”, zegt Jan Machek, psycholoog bij ArboNed. “Daarbij vloeit de grens tussen privé en werk in elkaar over. Hierdoor kan geen psychologische afstand worden genomen van werk en verliest privé de functie van rust en herstel. Daarnaast zien we werknemers extra uren maken. De impact van corona op de economie en onzekerheid over de eigen positie spelen hierin mee. Het is belangrijker dan ooit om als leidinggevende een vinger aan de pols te houden bij je werknemers. Waar nodig met de hulp van experts.”
Grenzen vervagen: continu “aan”
Je zit met het gezin te eten aan tafel, of kijkt schijnbaar ontspannen televisie op de bank, maar telefoon en laptop staan nog aan en elk binnenkomend mailbericht krijgt direct je aandacht. Dan is er sprake van blurring. De grens tussen werk en privé is vervaagd. Is dat dan zo problematisch? “Ja”, zegt ArboNed-psycholoog Jan Machek klip en klaar. “Het continue ‘aanstaan’ zorgt ervoor dat we geen afstand krijgen van (de zorgen over) het werk. Het hoofd blijft alert en het lijf blijft stresshormonen produceren en zowel hoofd als lijf kunnen dan de nachtrust verstoren. En dat terwijl veel mensen zich nu ook al zorgen maken om het coronavirus en de financiële en persoonlijke gevolgen ervan. Uit onderzoek weten we al lang dat er in het werk gelijktijdig zowel ziek- als gezondmakende elementen aan het werk zijn. Energiebronnen zoals sociale steun, ontwikkelmogelijkheden en autonomie, of stressbronnen zoals taakonduidelijkheid, gebrek aan feedback en de aanwezigheid van werkdruk, bepalen samen de werkervaring. Normaal zijn mensen in hun werksituatie in staat om evenwicht te vinden tussen de stress- en energiebronnen, maar door de plots opgelegde beperkingen verandert het speelveld en daarmee de dynamiek tussen deze twee.”
Grens trekken
Blurring is te voorkomen, legt Machek uit: “Trek scherp de grens. Niet alleen wanneer je werkt, maar ook wáár je werkt. Neem je werk niet mee naar je ‘veilige haven’, de plek waar je ontspant. En zeker niet naar de slaapkamer of je favoriete ‘feel-good’ plekje. Op termijn maak je dan de koppeling tussen deze plek en de stress die je vanuit je werk kunt ervaren. Het mooie van de online (thuis)werkplekcheck van ArboNed is, vind ik, dat we niet alleen kijken naar hoe een werkplek is ingericht, maar we ook dit soort zaken bespreken.”
Overcompenseren uit angst om wantrouwen
Een van de oorzaken van blurring is dat door thuiswerken de zichtbaarheid van het werk afneemt. Werknemers zijn niet meer 8 uur fysiek op het werk aanwezig. Dat kan bevrijdend voelen, doordat werknemers hun eigen tijd kunnen indelen, maar heeft ook een keerzijde. Machek: “Als je thuis de laptop om vijf uur dichtklapt, is er niemand die heeft gezien dat je werkelijk een volle dag hebt gewerkt. Je wil niet gezien worden als iemand die er de kantjes vanaf loopt, dus zien we dat mensen geneigd zijn meer uren te werken. ‘Better safe than sorry’, lijkt de gedachte te zijn, zeker door de berichtgeving over een naderende recessie en stijgende werkloosheid. Misschien hebben mensen zelfs al meegemaakt dat tijdelijke contracten van collega’s niet zijn verlengd door de coronacrisis.”
Nieuwe rol leidinggevende
Voor de leidinggevende verandert er plotsklaps ook heel veel, al is het maar dat een omslag gevraagd wordt van controle naar vertrouwen en van een taak- naar een resultaatgerichte manier van leidinggeven. Maar om op resultaten te kunnen sturen en om vertrouwen te kunnen voelen, is het cruciaal dat er duidelijk wordt gecommuniceerd over doelen en dat de output zo meetbaar mogelijk wordt afgesproken. Machek: “Aan leidinggevenden dus de taak om de kaders te scheppen waarbinnen de medewerkers gezond en productief kunnen werken, ook thuis. Maar zeker ook: schep duidelijkheid over wanneer er niet gewerkt wordt en wanneer het werk erop zit. Laat merken dat mensen ondanks de afstand gezien worden. Nu het hele team op afstand werkt, ben je als leidinggevende eens te meer ‘verbinder’. Houd belangstellend contact met je teamleden en organiseer overlegmomenten. Op die manier weet een werknemer dat hij heeft voldaan aan de verwachting en kan hij met een gerust hart de dag afsluiten. De leidinggevende kan op zijn beurt de twijfel over hoe productief of effectief zijn mensen bezig zijn laten varen omdat hij kan leunen op zichtbaar resultaat. Hierdoor neemt het vertrouwen van beide kanten toe.”