Cahier 14 – Methodisch vaststellen van secundaire factoren bij re-integratie
Inleiding

Het AKC-onderzoek Van arbeidsgeschikt naar Werk (Meershoek e.a., 2011) laat zien dat secundaire beperkingen van cliënten vaak een belangrijke (belemmerende) rol spelen bij re-integratie en daarmee de kans op een succesvol traject (negatief) beïnvloeden¹. Daarnaast blijkt dat arbeidsdeskundigen aangeven wel aandacht te besteden aan deze secundaire beperkingen, maar dat zij van mening zijn dit weinig systematisch te doen; zij geven aan vooral hun intuïtie te gebruiken. Deze intuïtie is voornamelijk gebaseerd op eigen ideeën, ervaringen, vuistregels, informatiebronnen en vooronderstellingen. In de praktijk leidt dit er echter toe dat arbeidsdeskundigen niet altijd de optimale balans bereiken tussen de ondersteuningsbehoefte van de cliënt en het re-integratietraject dat zij zelf aanbieden. Het is dan ook zaak om al in de diagnosefase in kaart te brengen wélke secundaire beperkingen een rol spelen bij het re-integratietraject van de cliënt. Arbeidsdeskundigen geven aan dat ze op die manier een gerichter traject aan kunnen bieden.

Secundaire factoren

Meershoek e.a. geven de volgende beschrijving van secundaire beperkingen: beperkingen in functioneren die niet rechtstreeks voortkomen uit de aanwezige stoornis (de oorzaak van iemands aandoening of ziekte), maar daar wel mee samen kunnen hangen en in ieder geval het vergroten van de arbeidsparticipatiemogelijkheden in de weg staan². Meershoek e.a. noemen als voorbeeld het verlenen van mantelzorg, schuldenproblematiek, gezinsproblemen en middelengebruik. Het zijn omstandigheden die het ‘willen’ en/of het ‘kunnen’ beïnvloeden. Al deze omstandigheden zijn mogelijk secundaire beperkingen, als zij door hun praktische en/of psychosociale impact participatiegerichte activiteiten blokkeren. Als concrete illustratie geldt iemand die zich handelingsonbekwaam voelt vanwege eerdere faalervaringen, daardoor een negatief zelfbeeld heeft en geremd wordt door een overbeschermende omgeving. Mogelijk is een andere secundaire beperking dat deze persoon zijn aandoening niet geaccepteerd of verwerkt heeft. En zo zijn er nog veel meer te bedenken.

Behoefte aan methodieken en instrumenten

In het onderzoek van Meershoek e.a. geven arbeidsdeskundigen aan grote behoefte te hebben aan methodieken en instrumenten om deze secundaire beperkingen al in de diagnosefase systematisch en methodisch in kaart te brengen, zodat zij de gevolgen ervan kunnen meenemen in het re-integratieplan en eventuele eigen ondersteuning en interventies. Regioplan, TNO en WhatWorks zijn op verzoek van het AKC het project Methodisch vaststellen van secundaire factoren voor het bepalen van de gevolgen voor arbeidsmogelijkheden gestart. In dit project hebben we ons niet alleen gericht op de factoren die belemmerend werken bij re-integratie (de secundaire beperkingen uit het onderzoek van Meershoek e.a.), maar juist ook op de secundaire factoren die versterkend kunnen werken. Er zijn immers secundaire factoren die het re-integratieproces kunnen ondersteunen of versterken en die mogelijk zelfs benut kunnen worden om belemmeringen te compenseren. In het bovenstaande voorbeeld had het ook zo kunnen zijn dat de directe omgeving van de cliënt niet overbeschermend maar juist stimulerend is. Re-integratie kan effectiever worden als de versterkende factoren – de eigen kracht van de cliënt en zijn omgeving – in het traject benut worden. Om die reden is het van belang ook deze secundaire factoren in kaart te brengen.

Werkwijze

We zijn het project gestart met twee workshops waarin, we samen met arbeidsdeskundigen versterkende en belemmerende secundaire factoren geïnventariseerd en geclusterd hebben³.

Vervolgens hebben we een instrument, bestaande uit meerdere onderdelen, ontwikkeld waarmee arbeidsdeskundigen zowel belemmerende als versterkende factoren bij en met de cliënt kunnen ontdekken en bespreken. Dit instrument sluit nauw aan op de Scan Werkvermogen Werkzoekenden. Het conceptinstrument hebben we laten testen door een groep arbeidsdeskundigen. Naar aanleiding van die test hebben we het instrument verder uitgewerkt.