Tussenrapportage WIA-onderzoek: zorgen over fouten bij UWV

Hoe de WIA-beoordeling verloopt

De beoordeling voor een WIA-uitkering gebeurt bij UWV binnen de divisie Sociaal Medische Zaken (SMZ) in drie stappen:

1. Sociaal-medische beoordeling – De verzekeringsarts beoordeelt of iemand (nog) kan werken en in hoeverre dat tijdelijk of permanent is. Dit bepaalt of iemand in aanmerking komt voor een WGA- of IVA-uitkering.
2. Bepaling van het maatmanloon en verdiencapaciteit – Een arbeidsdeskundige berekent wat iemand normaal zou verdienen en wat hij of zij nog kán verdienen. Het verschil bepaalt het arbeidsongeschiktheidspercentage.
3. Vaststelling van het dagloon – Een procesbegeleider berekent het inkomen voorafgaand aan de ziekte. Dit dagloon bepaalt de hoogte van de uitkering.

In al deze stappen kunnen fouten ontstaan, met grote financiële gevolgen.

Aantal fouten en financiële impact

Tussen 2020 en 2024 werden zo’n 250.000 nieuwe WIA-uitkeringen toegekend. UWV schat dat bij ongeveer 13% fouten zijn gemaakt in het dagloon. Dat betekent dat mogelijk 16.000 tot 20.000 mensen een te lage uitkering ontvingen. Gemiddeld komt dat neer op een bruto nabetaling van € 2.745 per persoon.

De totale verwachte nabetaling bedraagt € 53 miljoen, exclusief de € 58 miljoen die het UWV nodig denkt te hebben voor de uitvoering van correcties.

Dieperliggende oorzaken van de fouten

Er is niet één duidelijke oorzaak voor de toename van fouten, maar meerdere factoren spelen een rol:

1. Focus op snelheid en klanttevredenheid – Door lange wachttijden lag de nadruk op snelle beoordeling en klantgerichtheid, minder op juistheid.
2. Afgeschaalde kwaliteitscontroles tijdens corona – Door personeelstekort en thuiswerken werden controles beperkt en minder effectief.
3. Gebrekkige opvolging van controlebevindingen – Bevindingen werden niet consequent opgevolgd of geëvalueerd.
4. Thuiswerken en personeelsverloop – Minder overlegmomenten en begeleiding van nieuw personeel leidde tot meer fouten.
5. Verouderde en losse IT-systemen – Medewerkers moesten vaak handmatig gegevens overnemen tussen systemen, wat foutgevoelig is.
6. Complexe regelgeving en wijzigingen – Veranderingen in het dagloonbesluit en complexe inkomenscomponenten leidden tot interpretatieproblemen.

Signalen werden onvoldoende opgepakt

Hoewel er intern signalen waren over fouten, werden deze onvoldoende besproken op directieniveau. De raad van bestuur kreeg weinig informatie over de foutpercentages en baseerde zich vooral op het hoge rechtmatigheidscijfer. Maar dit cijfer geeft geen volledig beeld, omdat bijvoorbeeld medische beoordelingsfouten niet worden meegeteld.

Ook extern, zoals bij de cliëntenraad of de Nationale ombudsman, kwamen weinig signalen binnen. Dit komt mede doordat cliënten de complexe berekeningen nauwelijks kunnen controleren.

Wat doet UWV eraan?

Het UWV heeft inmiddels maatregelen genomen, zoals:

• Nieuwe kwaliteitstoetsen (o.a. de 'meting operationele kwaliteit')
• Aangescherpte interne controles
• IT-verbeteringen binnen de WIA-uitvoering
• Invoering van ‘duale sturing’ (bedrijfsvoering én vakinhoudelijk)

Toch lossen deze maatregelen niet alles op. Een deel van de problemen komt voort uit factoren buiten het UWV, zoals ingewikkelde wetgeving of onjuiste brongegevens uit loonaangiften. Daarnaast blijft thuiswerken voor veel medewerkers een gegeven.

Wat volgt er nog?

Het definitieve rapport wordt na de zomer van 2025 verwacht. Hierin zal vooral aandacht zijn voor de rol van de minister van SZW als toezichthouder op het UWV. De Algemene Rekenkamer hoopt hiermee bij te dragen aan verbeteringen in het systeem en het herstellen van vertrouwen in de uitvoering van de WIA.