Kunstmatige intelligentie verandert de arbeidsmarkt

Werkverdeling verandert drastisch

Uit het Future of Jobs Report 2025 blijkt dat technologie een grote invloed zal hebben op het werklandschap. Slechts een derde van de banen zal puur door mensenhanden worden verricht. Een ander derde deel van de banen zal worden ondersteund door technologie, terwijl het laatste deel volledig door robots en AI zal worden overgenomen. Henk Volberda, hoogleraar strategie en innovatie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), heeft de Nederlandse data verzameld en ziet een duidelijke trend: ‘Dit rapport laat zien dat werknemers in verschillende sectoren zich moeten voorbereiden op veranderingen. Tijdig her- of bijscholen wordt essentieel.’

Invloed van AI op banen binnen universiteiten

Zullen universiteiten hun personeelsbestand zien krimpen door de opkomst van AI en robots? Volberda verwacht van wel. Vooral administratieve en ondersteunende functies lopen risico. ‘Een editor die academische artikelen controleert op spelling, zou bijvoorbeeld vervangen kunnen worden door tools als ChatGPT. Toch is het onwaarschijnlijk dat docenten volledig vervangen worden door robots. Wat we wel zullen zien, zijn schoonmaakrobots die de gangen schoonmaken, waarbij de huidige schoonmakers zich kunnen richten op meer complexe taken.’

Bereidheid van werknemers voor de technologische omslag

Het onderzoek laat zien dat met name hoogopgeleiden de overstap naar een meer door technologie gedreven werkomgeving kunnen maken zonder veel extra training. Toch zal een aanzienlijk deel van de werknemers bijgeschoold moeten worden. Volberda schat in dat zo'n 11 procent deze training niet zal krijgen, wat kan leiden tot baanverlies.

‘De geschiedenis leert dat technologische vooruitgang soms tot weerstand leidt,’ legt Volberda uit. Hij verwijst naar de industriële revolutie, toen arbeiders machines vernietigden uit angst hun baan te verliezen. Ook nu is waakzaamheid geboden. ‘Hoewel technologie nieuwe banen oplevert en de werkgelegenheid met zeven procent zal stijgen, zal robotisering ook banen verdringen.’

Rol van universiteiten in de overgang naar een technologische arbeidsmarkt

Hoe kunnen universiteiten bijdragen aan een soepele transitie naar een arbeidsmarkt waarin technologie centraal staat? Volgens Volberda is het cruciaal dat universiteiten hierop inspelen. ‘De UvA is hier al mee bezig door in te zetten op thema’s zoals digitale transformatie en duurzaamheid. Daarnaast wordt binnen opleidingen steeds meer aandacht besteed aan technologie. Zo zien we op de faculteit Economie en Bedrijfskunde speciale programma’s rond Big Data en AI ontstaan. Ook binnen bestaande opleidingen, zoals de master Digital Business, wordt de nadruk op AI vergroot.’

Ondersteuning voor werkenden

Volberda ziet ook kansen voor universiteiten om werkenden te ondersteunen. ‘Avondopleidingen over technologie, gericht op een breed publiek, kunnen hierbij helpen. Hoewel de UvA hier al mee bezig is, gebeurt dit nog op kleine schaal. Er is ruimte om dit verder uit te breiden.’ Hij benadrukt ook de rol van de overheid. ‘Het kabinet moet het aantrekkelijker maken voor kenniswerkers om naar Nederland te komen. Zo kunnen we tekorten in bepaalde vakgebieden aanvullen, zoals Frankrijk dat doet door Indiase big data-specialisten aan te trekken.’

Stimuleren van technologische opleidingen

Tot slot pleit Volberda ervoor om studenten te stimuleren om voor technologische opleidingen te kiezen. ‘Het is belangrijk dat studenten hun intrinsieke motivatie volgen. Maar we mogen hen ook prikkelen om opleidingen te kiezen die aansluiten bij sectoren met een tekort aan arbeidskrachten. Dit geldt niet alleen voor academische opleidingen, maar zeker ook voor praktische beroepen. Gelukkig zien we al veel interesse in opleidingen zoals Kunstmatige Intelligentie.’

De arbeidsmarkt verandert snel. Door tijdig in te spelen op deze ontwikkelingen kunnen universiteiten, werkgevers en overheden samen zorgen voor een toekomstbestendige werkomgeving.