Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA)
De Adviesraad Migratie, bestaande uit Monique Kremer, Paul de Beer, Lambert Oberman en Anita Strockmeijer, heeft op 10 september hun rapport ‘Afgewogen arbeidsmigratie’ aangeboden aan het kabinet, is te lezen op Sociale Vraagstukken. Het rapport stelt dat niet meer of minder arbeidsmigratie nodig is, maar juist een gerichte aanpak die op lange termijn bijdraagt aan de brede welvaart van Nederland.
Twee visies op arbeidsmigratie
Er zijn twee dominante verhalen over arbeidsmigratie. Het eerste verhaal, dat vooral wordt gepromoot door bedrijven en economen, stelt dat arbeidsmigranten essentieel zijn om tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen en onze welvaart te behouden. Door de vergrijzing is er immers steeds minder personeel om de economie draaiende te houden en te zorgen voor de groeiende groep ouderen.
Het tweede verhaal, vaak naar voren gebracht door de Nederlandse Arbeidsinspectie en vakbonden, legt de nadruk op slechte arbeidsomstandigheden en uitbuiting. Er is regelmatig sprake van onderbetaling, illegale tewerkstelling en gevaarlijke werkomstandigheden voor buitenlandse werknemers.
Paul de Beer en Monique Kremer zijn respectievelijk lid en voorzitter van de Adviesraad Migratie, ondersteund door medewerkers Lambert Oberman en Anita Strockmeijer.
Problemen in de huidige situatie
Hoewel beide verhalen op het eerste gezicht tegenstrijdig lijken, wijzen ze volgens de Adviesraad Migratie op een belangrijk probleem. Als arbeidsmigranten zo hard nodig zijn, waarom worden ze dan niet beter behandeld? Dit wijst op een gebrek in het huidige systeem van arbeidsmigratie in Nederland.
Voordelen voor bedrijven, nadelen voor de samenleving
Bedrijven profiteren van het vrije verkeer van personen binnen de Europese Unie, waardoor ze makkelijk buitenlandse arbeidskrachten kunnen aantrekken. Helaas gebeurt dit vaak vooral om kosten te besparen, en niet omdat er geen Nederlandse arbeidskrachten beschikbaar zijn. Het probleem ligt vooral in de slechte arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden, waardoor veel Nederlanders die banen niet willen.
De lasten van deze arbeidsmigratie – zoals druk op de woningmarkt en veranderingen in wijken – worden afgewenteld op de samenleving. Bedrijven profiteren, terwijl de maatschappij de negatieve gevolgen draagt, ondanks dat iedereen profiteert van bijvoorbeeld goedkopere producten en bezorgdiensten.
De vraag naar goedkope arbeidskrachten is te dominant
De vraag van het bedrijfsleven naar goedkope arbeidskrachten is nu te bepalend voor het arbeidsmigratiebeleid. Tegelijkertijd zijn er in cruciale sectoren, zoals de zorg en de energietransitie, tekorten aan vakmensen. Deze vakmensen zijn moeilijk van buiten Europa aan te trekken, deels omdat de huidige kennismigrantenregeling hoge inkomenseisen stelt. Hierdoor vallen technici en verpleegkundigen vaak buiten de boot.
Een meer gerichte aanpak nodig
De Adviesraad Migratie pleit daarom voor een gerichter arbeidsmigratiebeleid. Er moet minder nadruk liggen op de vraag naar goedkope arbeidskrachten en meer op de bijdrage van arbeidsmigranten aan de brede welvaart. Hierbij gaat het niet alleen om economische baten, maar ook om de sociale en ecologische meerwaarde van deze migranten.
Nederland kan arbeidsmigratie beïnvloeden
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, kan de Nederlandse overheid wel degelijk invloed uitoefenen op arbeidsmigratie binnen de Europese Unie. Hoewel er vrij verkeer van personen is, kan de overheid via het bedrijfsleven eisen stellen aan werkzekerheid, arbeidsvoorwaarden en omstandigheden. Dit maakt het moeilijker om arbeidsmigranten puur voor kostenbesparing in te zetten.
Bij het toekennen van vergunningen aan bedrijven die veel arbeidsmigranten nodig hebben, moet de overheid afwegen wat de maatschappelijke kosten zijn, zoals de druk op de woningmarkt, tegenover de economische voordelen. Als dit saldo positief is, moeten bedrijven nog steeds gebruik kunnen maken van buitenlandse werknemers.
Ruimte voor bredere toelatingscriteria
Voor arbeidsmigranten van buiten de EU heeft Nederland veel beleidsvrijheid. De Adviesraad pleit ervoor om bij de toelating van deze migranten meer criteria mee te nemen dan alleen economische voordelen. Denk hierbij aan de bijdrage aan cruciale sectoren, sociale cohesie en de bereidheid om de Nederlandse taal te leren.
Gerichte arbeidsmigratie voor brede welvaart
Er is ruimte om meer vakmensen toe te laten die bijdragen aan essentiële sectoren en ecologische duurzaamheid, ook als zij niet voldoen aan de huidige kennismigrantenregeling. Het doel is niet om simpelweg meer of minder arbeidsmigranten toe te laten, maar om de arbeidsmigratie gerichter in te zetten. Dit moet bijdragen aan de brede welvaart van Nederland, zowel nu als in de toekomst.