Duurzame inzetbaarheid

In 2012 hebben de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA) en het Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC) de Werkscan gelanceerd. De Werkscan is twee maal geëvalueerd en werkt. Maar hoe nu verder?

Enkele jaren na de introductie is de Werkscan een volwassen instrument geworden. De scan, een drietrapsraket van vragenlijst, gesprek en actiepunten, is meermalen getest en onderzocht. De eindevaluatie (mei 2015) laat zien dat de Werkscan werkenden daadwerkelijk inzicht biedt in hun werkvermogen en dat de scan tot verbeterd werkvermogen kan leiden. De tijd lijkt rijp voor een volgende fase: hoe kan de Werkscan breder en beter worden ingezet? Bij het AKC Ronde Tafel Diner ‘Gezond en met plezier werken’ spraken experts zich hier over uit (27 mei 2015).

Het eerste idee voor een Werkscan ontstond ongeveer vijf jaar geleden. In 2012 werd de scan gelanceerd. Doel was van meet af aan om werkenden inzicht te bieden in hun werkvermogen en daarmee ook hun duurzame inzetbaarheid. De scan laat werkenden zien hoe het staat met de balans tussen (toekomstige) eisen in het werk en (toekomstige) belastbaarheid. De scan bestaat uit drie onderdelen, te beginnen met een online vragenlijst. Deze vragenlijst is een combinatie van de Work Ability Index (WAI) en een groot aantal vragen over acht ‘signaalgebieden’. Na het invullen van de vragenlijst ontvangt de werkende een rapport en het advies om het gesprek aan te gaan met een deskundige. Het is vervolgens aan de werkende om dit gesprek al dan niet aan te gaan. In het gesprek met de deskundige wordt - als dat nodig is - een lijst met actiepunten opgesteld om het werkvermogen te verbeteren. AKC Cahier 6 beschrijft de Werkscan uitgebeid.

De Werkscan voldoet aan haar primaire doelen. Het is laagdrempelig en biedt werkenden daadwerkelijk inzicht in hun werkvermogen en inzicht in waarom het juist wel of niet goed gaat op het werk. Ruim een derde van de werkenden geeft aan actie te hebben ondernomen door het invullen van de vragenlijst. Als mensen kiezen voor een vervolg in de vorm van een Werkscangesprek, leidt dit in veel gevallen (79%) tot inzicht in de oorzaken van hun verminderde werkvermogen. Wat zeker zo belangrijk is: het Werkscangesprek zet mensen aan tot het nemen van actie. Bijna alle werkenden (97%) gaan na het gesprek aan de slag met een of meer actiepunten. Uit herhaalmetingen blijkt dat de WAI-score van de werkenden die een gesprek voeren is toegenomen.

Een paar observaties over de Werkscan in relatie tot duurzaam inzetbaar blijven.

• de Werkscan ondersteunt een gestructureerd gesprek over inzetbaarheid. Als werknemer kiest voor een gesprek met leidinggevende kan het gesprek dus ook veel beter worden voorbereid.
• de Werkscan inclusief gesprek lijkt te leiden tot duidelijke verbetering in werkvermogen; deze aanpak is zeer veelbelovend, aanbeveling is het in een formele kosten-effectiviteitsstudie definitief te bewijzen.
• in de Werkscan gaat de aandacht nu vooral uit naar verminderd werkvermogen. Het grootste deel van de werknemers heeft een goed werkvermogen waarin wellicht nog verbetering mogelijk is of waar actie zinvol is dit op peil te houden. Ook voor die groep moet er aandacht zijn.
• het invullen van de Werkscan op zich lijkt niet te leiden tot veel gedragsverandering of verbetering van Werkvermogen. Door beter advies op maat en getrapte aanpak en advisering is een verdere ontwikkeling van Werkscan mogelijk.
• duurzame inzetbaarheid is niet hetzelfde als duurzame zekerheid. De arbeidsmarkt verandert in hoog tempo van karakter. De Werkscan kan daarbij een zelf-beoordelingsinstrument zijn. Wellicht op onderdelen nog uitbreiding en verdieping om kritische zelfreflectie te verstevigen, bv scholing en opleiding, vaardigheden.

Het beheer van de Werkscan is ondergebracht bij Blik op Werk

Blik op Werk is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor kwaliteit op het gebied van alle diensten die bijdragen aan duurzaam aan het werk blijven en komen. Blik op Werk geeft opdrachtgevers, werknemers, cliënten en inburgeraars inkoop- en keuze- informatie over de kwaliteit van dienstverleners met het Blik op Werk Keurmerk.

Voor arbeidsdeskundigen is het interessant om een cliënt te adviseren een vervolgtraject bij een Keurmerkhouder te doorlopen. Dan weet de arbeidsdeskundige dat de dienstverlener contractafspraken nakomt en dat de cliënten van de dienstverlener een hoge tevredenheid hebben. Blik op werk meet ook hoe fit de werknemers zijn voor hun huidige werk. Hiervoor geeft zij licenties voor de Work Ability Index (WAI) uit. Licentienemers waarborgen de kwaliteit en de privacy van werknemers. Blik op Werk controleert dit periodiek.

Daarnaast publiceert Blik op Werk elk half jaar hoe de werknemers in verschillende branches er voor staan. De WAI is ook opgenomen in de Werkscan, die is ontwikkeld door het AKC. Blik op Werk biedt het Tevredenheidsonderzoek ook als afzonderlijk product aan om tevredenheid bij cliënten en opdrachtgevers te meten.

De regering roept sociale partners op om afspraken te maken over duurzame inzetbaarheid. Bedrijven zoeken oplossingen om medewerkers langer, gelukkiger en productiever te laten werken. Je wilt gezond en met plezier aan het werk blijven. Nut en noodzaak zijn onomstreden: we hebben iedereen die kán werken de komende decennia hard nodig. De beroepsbevolking vergrijst en mensen leven steeds langer. De druk op de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt wordt te groot. Daarom moeten mensen langer werken. En worden mensen die nu aan de kant staan (weer) inzetbaar. Arbeidsdeskundigen kunnen ervoor zorgen dat mensen aan het werk gaan en aan het werk blijven. De oproep van de NVvA: benut arbeidsdeskundige expertise. Inzicht in belasting en belastbaarheid is cruciaal voor duurzame inzetbaarheid. Arbeidsdeskundigen kunnen adviseren om via functieanalyse en taakdifferentiatie lichte en zware taken meer ‘mixen’. Zo ontstaat een nieuwe arbeidsdeling die recht doet aan de belastbaarheid van individuele mensen en groepen mensen. Deze aanpak heeft meerdere gunstige effecten. De uitval van werknemers daalt omdat overbelasting wordt voorkomen en mensen kunnen duurzaam aan de slag blijven. Tegelijkertijd komt er passend, duurzaam werk beschikbaar voor mensen die nu nog langs de kant staan. Zoals 55-plussers en Wajongers.

Individuen ondersteunen om actief te werken aan het naar vermogen te (blijven) werken. Dat is in essentie de missie van de NVvA als het gaat om duurzame inzetbaarheid. Naast de traditionele claimbeoordeling en re-integratie bij arbeidsongeschiktheid hebben arbeidsdeskundigen ook steeds vaker een actieve rol bij preventie en duurzame inzetbaarheid. Het (laten) ontwikkelen van de Werkscan is een logische vervolgstap op deze ontwikkeling. Via de Werkscan kunnen alle werkenden in Nederland voortaan zelf hun duurzame inzetbaarheid bewaken. Dat gebeurt met een combinatie van zelfonderzoek en deskundig advies. Met een online onderzoek kan iedereen - mensen in loondienst, zelfstandig ondernemers met personeel en zelfstandigen zonder personeel - bij zichzelf het risico op verminderd werkvermogen in kaart brengen. Tegelijkertijd kunnen mensen gebruik maken van adviesgesprekken en concrete handreikingen om hun individuele werkvermogen nu of later op peil te houden of te verbeteren.

De NVvA draagt het gedachtengoed rond Werkvermogen (Work Ability) actief uit. Rond de lancering van de Werkscan organiseerde de NVvA op 14 februari 2012 de bijeenkomst Duurzame Inzetbaarheid. Daar spraken de grondlegger van de WAI, Prof. Dr. Juhani Ilmarinen uit Finland, samen met de makers van de Werkscan over duurzame inzetbaarheid. Het lanceren van de Werkscan was een bijzonder moment dat ook vastgelegd is op beeld.

Prof. dr. Juhani Ilmarinen, grondlegger WAI, presentatie

Bets van Leeuwenkamp, arbeidsdeskundige & pleitbezorger werkscan, presentatie

Bart de Zwart, onderzoeker werkscan van Astri, presentatie

Annemiek Wortman, beleidsmaker duurzame inzetbaarheid Ministerie SZW, presentatie

Nu de Werkscan (inclusief gesprek) lijkt te leiden tot duidelijke verbetering in werkvermogen zal de NVvA verder pleiten voor middelen voor vervolg onderzoek. De volgende stap is om in een formele kosten-effectiviteitsstudie definitief te bewijzen wat de baten en kosten zijn van het breder preventief inzetten van de Werkscan.