Alles voor de arbeidsdeskundige
De relatie tussen de arbeidsmarkt en de bijstand verandert zichtbaar, schrijft ESB. Het aantal mensen dat langdurig afhankelijk is van een uitkering neemt toe, wat gevolgen heeft voor hun inzetbaarheid en het effect van financiële stimulansen.
Toenemend aantal langdurige ontvangers
Uit analyses blijkt dat tussen 2010 en 2023 het percentage mensen met een bijstandsduur van meer dan vier jaar met ongeveer tien procentpunt is gestegen. Tegelijkertijd is het aandeel bijstandsontvangers dat minder dan twee jaar afhankelijk is afgenomen met zo’n elf procentpunt. Deze trend wijst op een verschuiving naar een minder dynamisch bijstandsbestand, waarin de uitkering voor veel mensen een langdurige situatie is geworden.
Impact op de arbeidsmarkt
Gezien de historisch krappe arbeidsmarkt lag er veel hoop op dat bijstandsontvangers snel een bijdrage zouden leveren als extra arbeidskrachten. Helaas bemoeilijkt de groei van langdurige ontvangers dit doel. Vaak spelen meerdere factoren een rol, zoals gezondheidsproblemen, mantelzorgverplichtingen of financiële moeilijkheden, waardoor een derde van deze groep langere tijd niet in staat is betaald werk te verrichten.
Beleidsimplicaties
Hoewel maatregelen zoals de arbeidsplicht en re-integratieplicht zijn ingevoerd om de terugkeer naar werk te bevorderen, blijkt in de praktijk dat een aanzienlijk deel van de bijstandsontvangers vrijgesteld is van deze verplichtingen. Bovendien vinden velen bij het verlaten van de bijstand een baan met grote inkomensonzekerheid, wat de aantrekkelijkheid van een overstap naar de arbeidsmarkt verder beperkt. Hierdoor lijken financiële prikkels, zoals het aanpassen van de uitkeringshoogte of het verhogen van nettolonen, minder effectief te zijn.